Ik slaap zo slecht. Niet elke nacht. De meeste nachten raakt mijn hoofd mijn kussen en ben ik weg gelukkig. Maar 1 nacht in de week wil de slaap niet vatten, zondagnacht. Juist wanneer ik fris-en-fruitig aan een nieuwe werkweek moet beginnen de volgende dag, haal ik mijn acht uurtjes slaap bij lange na niet. Uit historisch onderzoek blijkt dat acht uur slaap helemaal niet natuurlijk is. Dat deden onze voorouders heel anders.

Wanneer ik gapend maandag vertel hoe slecht ik heb geslapen die nacht, knikken veel collega's begrijpend. Ik ben niet de enige. Zondagnacht houden de to-do-lijstjes, de komende afspraken, de lastige groepen of moeilijke lessen van de naderende week je wakker, die het hele weekend nog zo heerlijk, zonder probleem, aan de kant waren geschoven. Ik heb dit alleen op zondag, maar veel mensen hebben dit nachtelijks of worden vaak middenin de nacht wakker en kunnen de slaap niet meer vatten.

Korter

Laat ik eerst een mythe uit de wereld helpen. In de middeleeuwen waren mensen niet een halve meter korter. Jazeker, gemiddeld worden we ieder jaar langer, dus zijn we nu langer dan de burgers uit de veertiende eeuw, maar als we afbeeldingen van bedden bekijken uit die tijd lijkt het alsof niemand boven de 1.50m uit kwam. Een misverstand. Onze voorouders sliepen half zittend. In de middeleeuwen geloofden mensen dat er te veel bloed naar je hoofd zou stromen wanneer je zou liggen en je daardoor niet meer wakker zou worden. Bovendien kwam je liggend te dicht bij de 'doodzone'. Op stoelhoogte zweefden allerlei boze geesten die de ziel uit je konden zuigen waardoor je overleed.

Ochtendslaap

Onze voorouders gingen kort na zonsondergang naar bed. Naar buiten ging men nauwelijks. De nacht was voor dronkaards en criminelen. Binnenshuis was er kaarslicht en dat bereid het lichaam juist voor op de slaap. Om negen uur begon men aan de eerste slaap, maar in tegenstelling tot nu stond men na een uur of vier weer op en bleef dan 1 of twee uur wakker om daarna te beginnen aan de tweede slaap of ochtendslaap. Na de tweede slaap stond men vlak na zonsopgang weer op. Wat deden die mensen in de tussenliggende uurtjes? In ieder geval maakte men gebruik van het toilet -lees: de pispot naast het bed-. Er werd gebeden, een bezoekje aan de buren gebracht of je ging het bed helemaal niet uit en kletste lekker bij of besprak samen de dromen uit de eerste slaap. Ook werden huishoudelijke taken verricht. Ben je geen poetser, dan kunnen die nachtelijke uurtjes ook gezelliger worden gebruikt voor seksuele activiteiten. Omdat de arbeiders vaak te moe waren om voor de eerste slaap de liefde te bedrijven, werd door een zeventiende-eeuwse dominee aangeraden om de tussenuren te gebruiken, omdat je uitgerust meer genot aan de daad zou beleven.

Elektrisch licht

Deze gewoontes bleven tot in de negentiende eeuw bestaan en verdwenen pas met de intrede van elektrisch licht. De arbeiders die 12 tot 14 uur per dag werkten, waren te moe om 's nachts op te staan en vanaf dat moment werd het ook afgeraden om 's nachts nog te ontwaken. Het hormoon prolactine zorgde voor het slaapritme van onze voorouders, twee keer vier uur met een tussenuur. Het kunstmatige licht waaraan wij tegenwoordig bijna 24/7 worden blootgesteld, zet die hormoonhuishouding op zijn kop en zorgt dat wij aaneengesloten gaan slapen. Het elektrisch licht is als een drug die ons bioritme verstoort. Slaapproblemen worden nu gezien als een stoornis omdat we denken acht uur achtereen te moeten slapen. Wanneer die acht uur om welke reden dan ook worden onderbroken, willen we direct weer in slaap vallen en raken. Wanneer dat niet lukt, is er paniek. Vermoed wordt dat mensen die veel wakker worden in de nacht juist minder gevoelig zijn voor elektrisch licht en dat de slaapgewoonten van onze voorouders daardoor in stand worden gehouden.

Bioritme

Experimenten waarbij mensen na zonsondergang niet meer worden blootgesteld aan elektrisch licht tonen aan dat zij binnen twee weken het slaappatroon van hun voorouders oppakken. Geen paniek dus als je middenin de nacht wakker wordt, het is je bimodale slaappatroon. Kijk eens om je heen of er nog een huishoudelijk klusje te doen is, bid, check of de buren toevallig wakker zijn of je kan altijd kijken of er nog gezelligere activiteiten te doen zijn. De tweede slaap zal vast snel intreden.

Welterusten.

Deze blog werd voor tv programma De Vooravond van BNN VARA omgetoverd tot een vlog.

Klik hier om het filmpje te bekijken.