Op 4 mei herdenken we tijdens de Nationale dodenherdenking alle slachtoffers - burger of militair - die gevallen zijn sinds mei 1940 tot heden in oorlogssituaties of tijdens vredesmissies.

Vanaf mei 1946 wordt er al een dodenherdenking georganiseerd op de Waalsdorpervlakte. Het duingebied Meijendel bij Den Haag werd door de Duitse bezetter als fusilladeplaats gebruikt waar ten minste 250 mensen het leven lieten, voornamelijk verzetsstrijders. De meesten van hen kwamen uit het nabijgelegen Oranjehotel.

Bijnaam

Tijdens de oorlog kreeg de Scheveningse gevangenis de bijnaam Oranjehotel vanwege het grote aantal verzetsstrijders dat er wachtte op verhoor en berechting. Maar onder de 25000 mensen die er tussen 1940-1945 werden gehuisvest, zaten ook Joden, communisten en zwarthandelaren.

Onbekende geschiedenis

Als docent geschiedenis behandel ik de Tweede wereldoorlog in de mavo en de havo en daarbij ga ik altijd op zoek naar de onbekende verhalen die leerlingen kunnen interesseren. Het Oranjehotel was tot voor kort zo'n relatief onbekend verhaal. Voornamelijk door ex-gevangenen werd na de oorlog een 'gastenboek' van het hotel gemaakt. Met als voornaamste doel een naslagwerk na te laten waaruit blijkt wat er met de vele 'gasten' is gebeurd.

Gewone mensen

Bij het doorbladeren van het document - wat ik doe met mijn klassen - valt leerlingen op dat het 'gewone mensen' zijn. Met gewone namen als Jan, Willem of Piet en gewone banen als kantoorbediende, leraar of scholier. Verder staat vermeld wat de reden is voor arrestatie, hoe lang ze gevangen hebben gezeten en wat er met hen is gebeurd ná het Oranjehotel. Zo zien we een scholier die vijf maanden heeft vastgezeten voor het maken van een cartoon van Hitler of een horlogemaker die er zes maanden verbleef voor joden hulp alvorens te worden vervoerd naar Kamp Amersfoort, Buchenwald enz. Zo staat het er letterlijk: enz.

Represailles

Wanneer het verzet een actie uitvoerde reageerde de Duitse bezetter met represailles. Vaak werden willekeurig lieden uit het Oranjehotel gehaald en doodgeschoten op de Waalsdorpervlakte. Zo werden 117 mensen geëxecuteerd door het hele land in maart 1945 na een mislukte aanslag op SS-officier Hanns Rauter. Hiervan kwamen er 37 mensen uit het Oranjehotel. Zij staan overigens niet in het 'gastenboek' omdat zij een plek kregen op de erelijst van gevallenen, ook vrij onbekend bij het grote publiek.

Dodencel D601

Velen van de slachtoffers van de represailles kwamen uit de dodencellen van de gevangenis. Dodencel D601 is bewaard zoals deze er in de oorlog uitzag (zie foto) en is samen met het cellencomplex een nationaal monument en museum geworden. Hiermee is het verhaal van het Oranjehotel sinds 2019 iets meer bekend geworden.

Dodenherdenking in coronatijd

Wilt u vandaag coronaproof iets doen om de slachtoffers te herdenken? Klik dan hier voor de erelijst van gevallenen 1940-1945 en laat een digitaal bloemetje achter voor iemand die u kent, over wie u heeft gelezen of in een film heeft gezien of voor iemand die nog geen bloemetje heeft, maar wel zijn of haar leven gaf voor uw vrijheid.

Voor het 'gastenboek' van het Oranjehotel, klik hier.