Tijdens een gastles van een 'Romein in de klas' over het dagelijks leven van Romeinen werd verteld dat meisjes toen, na hun twaalfde niet meer naar school hoefden. Het gejuich van de dames duurde slechts kort. Meisjes waren op hun dertiende volwassen en werden uitgehuwelijkt aan een man met geld, een huis en een baan. Die gefortuneerde mannen waren zelden ook 13. In het gunstigste geval 20, waarschijnlijker 30, maar 40 jaar of ouder was ook niet ongebruikelijk. Goddank leven we in de moderne tijd. Vrouwenrechten zijn sterk verbeterd, toch?

Niet dus. Uithuwelijking gebeurt nog steeds in sommige culturen. Gelijke rechten kwamen heel langzaam op gang en nog steeds worden man en vrouw, ook bij gelijke competentie, niet altijd gelijk behandeld.

Emancipatie

Momenteel werk ik aan een historische roman. Voor mijn verhaal vroeg ik mij af welke problemen het zou geven wanneer je een sterk geëmancipeerde vrouw in de middeleeuwen plaatst. Wat als een vrouw als het ware niet in haar tijd past? Voordat je start met schrijven doe je onderzoek naar de wetten en gewoontes van die tijd. Ik las boeken en archiefstukken (keurboeken), browsete me suf en vroeg hulp aan mensen die daar wellicht meer verstand van hebben dan ik. Als een van de eerste commentaren kreeg ik te horen dat het 'typisch een vrouwendingetje was om alles maar als worsteling voor de vrouw te zien'. Deze denigrerende opmerking (van een man uiteraard) geeft eigenlijk aan dat de tweede feministische golf nog lang niet voltooid is.

Typisch vrouwendingetje

Wat dan wel mijn typisch vrouwendingetje is, dat ik aan mijzelf ga twijfelen. Deed ik mijn onderzoek niet goed? Viel het wel mee met de vrouwenrechten in de veertiende eeuw? Oordeel zelf. Verkrachting was strafbaar volgens het keurboek, maar de vrouw moest bij een bewering van verkrachting zes getuigen van de verkrachting aan de rechtbank presenteren. Bij een niet-ontvankelijk verklaarde bewering waren de kosten van de rechtszaak voor de vrouw. Hoewel verkrachting een serieus misdrijf was, werd aangenomen dat wanneer het een man lukte een vrouw te betasten boven de knie, zij daar zelf toestemming voor had gegeven. Wanneer uit een verkrachting een zwangerschap volgde, was het duidelijk. Conceptie kon immers alleen plaatsvinden wanneer de vrouw van de daad had genoten en dat duidde op instemming. #metoo was naar mijn idee niet aan de orde in de veertiende eeuw of reageer ik nou typisch vrouwelijk?

Handelingsonbekwaam

In de eindexamenklassen hebben we het over vrouwenrechten. Het zegt de tienerdames van nu niet veel. Tot ik ze vertel dat hun oma door het huwelijkscontract onder het wettelijk gezag van opa kwam te staan. Tot 1957 moest je als vrouw voor de liefde je baan opgeven en werd je door het huwelijk even handelingsonbekwaam als onmondigen en geesteszieken. Over je eigen geld of bezittingen, over de kinderen of je eigen lichaam mocht je niet meer beslissen. Verdiende je toch loon met een baan -alleen als manlief had ingestemd dat je werkte- moest het loon aan het gezinshoofd worden afgestaan. Dat zwengelt de discussie meestal wel aan in de klas. Meisjes kijken naar hun mannelijke klasgenoten alsof hen ter plekke iets wordt afgenomen. Jongens trekken hun schouders op en vinden het prima zo. De onverschilligheid maakt meiden woest, maakt ze mondig en dat is goed. Ze hebben het nodig. Tot de tijd dat mannen en vrouwen volledig gelijkwaardig zijn, moeten ze harder werken om hetzelfde te bereiken.